PMDB (Pre-Menstrüel Disforik Bozukluk) Nedir?

Menstrüel döngü, halk arasındaki adıyla “adet” döngüsü, vücudun hamileliğe hazırlanmak için geçirdiği aylık değişimler zinciridir. Her ay yumurtalıklardan biri bir yumurta bırakır. Buna ovulasyon denir. Bu sırada meydana gelen hormonal değişiklikler rahmi gebeliğe hazır hale getirir. Yumurtlama sırasında bırakılan yumurta döllenmezse rahim iç tabakası vajina yoluyla dışarı atılır. Bu bir adet döngüsüdür. Bu 28 günlük menstrüel döngü sırasında vücut birçok fizyolojik olaydan geçer ve bunun sonucunda çeşitli adet öncesi ve adet sonrası semptomlar ortaya çıkar.

Nedir?

Dünyadaki kadın popülasyonunun yaklaşık %80’inde PMS yani pre-menstrüel sendrom görülmektedir. PMS, adet öncesi dönemde görülen ve adet döneminde azalan çeşitli psikolojik (depresyon, duygu durum dalgalanmaları, sinirlilik, gerginlik) ve biyolojik (memelerde hassasiyet, baş ağrısı, ciltte akne görülmesi) tepkilerdir. Genellikle az ve orta şiddette görünür. PMDB, yani pre-menstrüel disforik bozukluk ise PMS’de görülen tepkilerin ciddi derecede şiddetli olduğu bir bozukluktur. DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition)’te duygudurum bozuklukları sınıflandırmasında yer almaktadır. Görülme sıklığı ise % 4-10 civarındadır.

Pre-menstrüel disforik bozukluk, aşırı ruhsal değişmelerden dolayı kadınların günlük aktivitelerini yapmalarına engel olur ve insan ilişkilerini zedeler. PMDB’nin başlıca ayırt edici belirtileri, düşük ruh hali veya kaygıdan ziyade sinirlilik ve duygulanım değişkenliğidir. Kişide PMDB tanısı olması için DSM-5’te yer alan fiziksel ve psikolojik 11 belirtiden 5 tanesinin kişide bulunması ve kişinin işlevselliğinin bozulması (sosyal aktivitelerden kaçınma, iş/okul/ev ortamında üretkenliğin azalması) gerekmektedir.

Bu tanı kriterlerini şöyle sıralayabiliriz:

• Duygu durum değişiklikleri (aniden ağlamaklı hissetme, reddedilmeye karşı artan hassasiyet).
• Sinirlilik veya öfke. Kişilerarası çatışmaların artması.
• Depresif ruh hali, umutsuzluk duyguları, kendini küçümseyen düşünceler.
• Kaygı, gerginlik hissi.
• Günlük yapılan aktivitelere olan ilginin azalması.
• Konsantrasyonda zorluk.
• Uyuşukluk, kolay yorulma, enerji eksikliği.
• İştahtaki değişiklikler (aşırı yeme, belirli yiyecekleri yeme isteği).
• Aşırı uyku ya da uykusuzluk.
• Bunalmışlık ya da kontrolden çıkmışlık hissi.
• Memelerde hassasiyet ya da şişlik, eklem veya kas ağrısı, “şişkinlik” hissi, kilo alma gibi fiziksel belirtiler.

PMDB’nin nedeni tam olarak açıklanamamakla beraber araştırmacılar güncel olarak hormonların dengesinin değişmesinden kaynaklı olduğunu öne sürmektedir. Adet öncesi dönemde progesteron hormonu östrojen hormonunun yerini alır. Progesteron ve östrojen seviyelerindeki iniş çıkışlar çeşitli biyolojik süreçleri, ruh hali ile ilgili davranışları etkiler. Bu etki ise adet öncesi semptomlarla sonuçlanır. PMDB semptomları ergenlik çağında başlar ve menopoz dönemine yaklaştıkça belirtiler azalır.

Kadınlar genellikle PMDB belirtilerinin doğal bir süreç olduğunu düşünürler. Bu nedenle tedaviye dair bir adım atmazlar. Fakat bu belirtiler adet öncesi gerginlik sendromu (PMS) gibi hafif değildir. Kişinin gündelik hayatını ciddi ölçüde etkiler. Beraberinde çeşitli ruhsal bozuklukların görülme olasılığı vardır. Örneğin yapılan bir araştırmada daha önce depresyon tanısı almış kadınların %62’sinde PMDB belirtileri saptanmıştır. Bununla beraber depresyon tanısı almayan kadınlarda bu belirtilerin görülme sıklığı %7 olarak bulunmuştur. Ayrıca anksiyeteye duyarlılığı olan kadınların adet öncesi dönemde pre-menstrüel belirtileri daha fazla yaşadığı bilinmektedir. Bununla birlikte PMS ve PMDB’li kadınların intihar girişimi olasılığı adet öncesi rahatsızlıkları olmayan kadınlara kıyasla 7 kat daha fazladır.

Olumsuz Düşünceler

Kadınların pre-menstrüel belirtilerle başa çıkmasını daha da zorlaştıran sosyokültürel inanışlar vardır. Örneğin, “kendimi kontrol edemezsem insanlar beni sevmeyecek”, “diğer insanların istekleri daha önemlidir”, “kızmamalıyım” gibi. Bu inançlar karşısında kadınlar, olumsuz duygu ve düşünceler üretirler. Örneğin,  bunlar “bununla başa çıkamayacağım”, “neden sinirlendim” gibi düşünceler olabilir. Bunun sonucunda, yaşadıkları duygusal değişimlerle başa çıkmaları zorlaşır ve daha fazla depresyon, öfke ve kaygı meydana gelir. Kişiler ortaya çıkan depresyon, öfke ve kaygıyı başka şekillerde yönetmeye çalışır. Bunun için işe/okula gitmemeye veya aşırı yemek yemeye başlayabilirler.

PMDB, kadınların yaşamlarının en üretken yıllarında iş verimliliğini düşürdüğü için engelleyici bir hastalıktır. Bu nedenle PMDB’nin doğru değerlendirilmesi ve tanı konulması için kadın doğum uzmanı ve psikiyatristlerin birlikte çalışması gerekmektedir. Genellikle PMDB tanısı almış kadınlarda belirtiler birkaç senedir devam ediyor olsa da kadınlar, bunu bir sorun olarak görmezler. Oysa yapılan bir araştırmanın sonucuna göre, kadınlar yaşamları boyunca yaklaşık olarak 481 tane adet döngüsü geçirir. PMDB’li kadınlar her adet döngüsünde ortalama 6,4 gün şiddetli semptomlar yaşar. Pre-menstrüel disforik bozukluk ile ilgili aile araştırması verisi bulunmamaktadır. Yani bozukluğun kalıtsal olup olmadığı hakkında bilgi yoktur. Pre-menstrüel sendromun aile araştırmalarında ise güçlü bir genetik bileşeni olduğu bulunmuştur.

Tedavi Yöntemleri

PMDB tedavisindeki öncelikli amaç, belirtilerin azaltılması ve kişinin sosyal ve mesleki işlevselliğinin iyileştirilmesidir. Biyolojik ve psikolojik olarak iki tedavi yaklaşımı uygulanır. Bunlar ilaç tedavisi ve psikoterapidir. Biyolojik tedaviler, ilaç tedavisi ve hormonal tedavilerdir. Psikoeğitim ve bilişsel davranışçı terapi ise ilaç dışı tedavilerin başında gelir. Psikoeğitim hem kişiye hem de kişinin ailesine verilebilir. Amaç söz konusu durumun özelliklerini ve nedenlerini açıklayarak hastaya destek vermektir. Psikoeğitim kişinin hastalığı konusunda yaşadığı utanç, suçluluk ve çaresizlik duygularını azaltır. Bilişsel davranışçı terapi yaklaşımıyla kişiye, olumsuz duygusal tepki ve davranışlara müdahale teknikleri ve sorun çözme yöntemleri öğretilir. Kişinin duygusal tepkilerindeki düşünceleri üzerinde durulur ve bu düşüncelerin daha gerçekçi ve işlevsel olmasına odaklanılır. Bu tedavi yaklaşımlarına ek olarak kişilere diyet takviyeleri de önerilir. Kalsiyum, B6 vitamini takviyesi gibi. Ayrıca tuz, alkol ve kafeinin azaltılması, nikotinin kesilmesi/azaltılması gibi önlemlerin de tedaviye eklenmesi önerilir.

Bu yazıyı beğendiyseniz Kadınlar Ülkesi kitabının incelendiği yazımıza buradan ulaşabilirsiniz!✨

Kaynaklar

PreMenstrüel Disforik Bozukluk (PMDD), Kadın Sağlığı ve Doğum sitesinden 23.02.24 tarihinde https://www.kadinsagligivedogum.com/jinekoloji-ureme-sagligi/premenstruel-disforik-bozukluk-pmdd sitesinden 23.02.24 üzerinden erişilmiştir.

Premenstrual Dysphoric Disorder (PMDD), Womens Health sitesinden 23.02.24 tarihinde https://www.womenshealth.gov/menstrual-cycle/premenstrual-syndrome/premenstrual-dysphoric-disorder-pmdd sitesinden erişilmiştir.

Danacı, A., E., Taşkın, E., O., Koltan, S., O. ve Uyar, Y. (2001). Premenstrüel disforik bozuklukta semptomatolojinin adet döngüsüyle ilişkisi, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2(1), 15-20 https://www.researchgate.net/profile/Emin-Taskin/publication/292986843_Premenstruel_disforik_bozuklukta_semptomatolojinin_adet_dongusuyle_iliskisi/links/56b46caf08ae5deb26590c39/Premenstrueel-disforik-bozuklukta-semptomatolojinin-adet-doenguesueyle-iliskisi.pdf

Türkçapar, A., F. ve Türkçapar M., H. (2011). Premenstruel sendrom ve Premenstruel disforik bozuklukta tanı ve tedavi: Bir gözden geçirme. Klinik Psikiyatri Dergisi, 14, 241-253. https://jag.journalagent.com/kpd/pdfs/KPD_14_4_241_253.pdf

Yıldız, S., Kılıçaslan, A., K., Kurt, O., Uğur, K. ve Atmaca, M. (2021). Premenstrual disforik bozukluk tanılı hastaların kişilik özellikleri, anksiyete duyarlılığı, anksiyete ve depresyon seviyeleri. Cukurova Medical Journal, 46(4), 1360-1368. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1902463

Naik, S., S., Nidhi, Y., Kumar, K. ve Grover, S. (2023). Diagnostic validity of premenstrual dysphoric disorder: Revisited. Front Glob Womens Health. 10.3389/fgwh.2023.1181583

Müderris, İ., İ., Gönül, A., S., Sofuoğlu, S., Taşçı, S. ve Bayatlı, M. (1999). Genç kadınlarda premenstrüel disforik bozukluk prevalansı. Klinik Psikiyatri Dergisi, 2, 197-201. https://jag.journalagent.com/kpd/pdfs/KPD_2_3_197_201.pdf

Menstrual cycle: What’s normal, what’s not. Mayo Clinic. 25.02.24 tarihinde https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/womens-health/in-depth/menstrual-cycle/art-20047186 sitesinden erişilmiştir.

Öne Çıkarılmış Görsel: Pinterest

1 ve 2. Görsel: Pinterest

Editör: Rana Çevik