Makyavelizm Siyasette Nasıl Görünür?

Makyavelizm, Niccolo Machiavelli tarafından ortaya atılan siyaset felsefesi temelli bir düşünce sistemidir. Bazı kaynaklarda ise kişilik özelliği olarak geçmektedir.  Bu terim genellikle olumsuz anlamda kullanılır. Machiavelli, siyasetin gerçek yüzüne Prens adlı eserinde açıkça değinmiştir. Makyavelizm, kişinin amacı uğruna kendi faydasını ahlak yargılarının önüne koyması olarak tanımlanır. Machiavelli’ye göre bir siyasi lider, iktidara gelmek ve iktidarda kalmak için her türlü yola başvurabilir. Bu anlayışa göre kazanmak için her yol meşrudur. Başka bir tanımda ise kişinin kendi başarısı için başkalarını kullanması olarak açıklanmıştır.

Machiavelli iki tür mücadele yöntemi olduğunu söyler. Bunlardan biri yasal yöntem diğeri ise zor kullanma yöntemidir. Yasal yöntemler tükendiğinde zor kullanma yöntemine başvurmak gerektiğini savunur. Ona göre bir yönetici, iki yöntemi de ustalıkla kullanmayı bilmelidir. Bunu yaparken göz boyamayı da renk vermemeyi de iyi bir şekilde yapmalıdır.

Bazı kaynaklarda Makyavelizm’in asıl anlamından daha farklı yorumlandığı öne sürülmektedir. Buna göre Machiavelli, devletin yararı için geleneksel etik kuralların göz ardı edilebileceğini savunsa da etiğe aykırı davranmanın bir devlete sonsuz yarar sağlamayacağını düşünmektedir. Devletin amacı adaleti sağlamak değil daha fazla güç elde etmektir. Fakat bu gücü elde etmek için tamamen etiğe aykırı davranılmamalıdır. Buna ek olarak Machiavelli, bir yöneticinin iktidarda kalması için kendisine korku duyulması gerektiğini savunur. Fakat siyasi yönetici, korku duyulma ile kin ve nefret uyandırma arasındaki ayrımı iyi yapmalıdır.

Machiavelli’ye göre değişken durumlara ayak uydurmak için değişken bir zihne sahip olunmalıdır. Değişen koşullarda lider kişi, gerekli hallerde etik dışı eylemleri de seçmeyi bilmelidir. Yöneticilerin eylemlerinin yargılanması söz konusu olduğunda araç değil amaç gözetilir. Machiavelli, yönetici veya yönetici adaylarının amaç olarak iktidarı kazanmayı ve elde tutmayı seçmeleri gerektiğini düşünmektedir. Bunu yaptıkları takdirde kullandıkları araçlar her zaman övgüye değer bulunacaktır. Çünkü dar düşünceli insanlar her zaman sonuçlarla ilgilenir . “Çalıyor ama çalışıyor” mantığı da Machiavelli’nin düşüncesiyle paralellik gösterir diyebiliriz.

“Politik Manipülasyon”

Günümüz Makyavelizm anlayışına göre siyasi öznenin halka, aslında kendi çıkarlarını her şeyin önünde tutmadığını (!) anlatmak için kullandığı bazı politik manipülasyonlar vardır. Söz konusu manipülasyonların belirli bir kuralı yoktur, kişiler bunları tecrübe kazanarak öğrenirler. Bir çalışmada Makyavelist bir liderin kullandığı manipülasyon türleri açıklanmıştır. Bunlar; millete övgü, yalan, oy ticareti, oy satın alma, hizmet kayırmacılığı, gündem kontrolü olarak sıralanmıştır.

İktidara geçmek isteyen ya da iktidardaki yerini korumak isteyen kişi, halkla arasındaki bağı övgü dolu sözler ve kullandığı edebi sanatlarla oluşturur. Örneğin kişi, halka “aziz milletim” gibi hitaplarda bulunur. Konuşmalarında sık sık özlü sözler kullanır, şiir okur, konuşmasını doğaçlama şekilde yapar. Bunun yanı sıra halkı etkileme yöntemlerinden biri olan retorik sanatını kullanır. Retorik; sözlü, yazılı ya da görsel argümanlar ortaya koyarak ikna etme ve etkileme sanatı olarak tanımlanır. Oy ticareti ise farklı ideolojileri benimseyen muhalif kişi veya grupların menfaatleri uğruna iş birliği yapmasına denir. İki farklı ideolojinin bir araya -sadece- kendi çıkarları için gelmesinin toplum bazında ne kadar faydalı olacağı ise şüphelidir.

İktidar yanlısı kamu ya da özel kuruluşların halka resmi verileri yanlış, eksik ya da taraflı yansıtması da bahsi geçen manipülasyonlara örnektir. Hizmet kayırmacılığında ise iktidar partisi daha fazla oy alabilmek için daha önce seçimi kazandığı bölgelere ekstra bütçe ayırarak daha fazla hizmet sağlar. Bu, iktidar partisinin bölge halkının gözünü boyama ve halkı kaybetmeme çabasıdır.  Bir diğer teknik ise iktidar partisinin özellikle seçim dönemlerinde ülkenin güncel ekonomik, sosyal vb. sorunlarını geçici olarak unutturmak için “sahte gündem” yaratarak halkın dikkatini oluşturulan yeni gündeme çekmesidir.

Stratejik oylama hamlesiyle makyavelist lider, özellikle kararsız seçmen üzerinde algı oluşturarak oy ister.  “Oylarınız boşa gitmesin”, “zaten o partinin kazanma şansı yok”, “istikrarı bozmayalım” gibi söylemlerle halkı etkilemeye çalışır.

“İktidarda Kalma Hırsı”

Tabii ki Makyavelizm’in içeriğinde yalnızca politik manipülasyonlar yoktur. İktidara geçmek ve iktidardaki yerini sağlamlaştırmak isteyen siyasi lider hukuk dışı yollara başvurmaktan çekinmez. Anayasal görev süresi veya dönem sınırı kuralını esnetmekten kaçınmaz. Makyavelist bir lider anayasal kuralları halk oylaması ile değiştirmek, yeni bir anayasa yapmak gibi hukuki olarak tüm yolları kullanmak ister. Bunun dışında emri altındaki polis ve askerin gücünü kötüye kullanma, suç örgütleri ile iş birliği yapma, ülke içinde planlanmış kaos oluşturma, haksız gözaltı ve tutuklamalar yapma ve seçimlere hile katma makyavelist bir liderin hukuk dışı kararlarına örnektir.

Özetle makyavelistler, daha kolay yönlendirebilmek için insanlara duymak istediklerini söyleyebilir, hile ve aldatmacaya başvurabilir, bencil ve çıkarcı davranışlar sergileyebilirler. Aslına bakıldığında bu tür davranışlar toplumda birçok insan tarafından da sergileniyor olabilir. Makyavelist eğilimi yüksek olan kişide bu özelliklerin hepsi büyük oranda görülmektedir.

Bu yazıyı beğendiyseniz benzer bir içeriğe buradan ulaşabilirsiniz: Modern Dünyada Propaganda Kullanımı

Öne Çıkan Görsel: Pinterest

Görsel 1 ve 2: Pinterest

Kaynaklar

Özsoy, E. ve Ardıç, K. (2017). Karanlık üçlü’nün (narsisizm, makyavelizm ve psikopati) iş tatminine etkisinin incelenmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 24(2). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/336219

Aktan, C. C. (2022). Makyavelizm, herestetik ve politik manipülasyon sanatı (Kamu tercihi perspektifinden “iyiliksever despot” ve iktidar hırsı). Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 14(2), 122-145. https://doi.org/10.55978/sobiadsbd.1129577

Güney, S. ve Mandacı, G. (2009). Makyavelizm ve etik algısı ilişkileri: Bankacılık sektöründe bir araştırma. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/303455

Machiavelli, N. (1994). Prens (2. baskı). (N. Güvenç, Çev.). Anahtar Kitaplar Yayınevi. (1532).

Yılmaz, A. (2022). Makyavelizm. TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı Popüler Bilim Yayınları.
https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/makyavelizm adresinden 24 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.

Editör: Rana Çevik