Modern Dünyada Propaganda Kullanımı

Propaganda Nedir?

Propagandanın, özellikle modern dünyada çeşitli yöntemlerle ve sıklıkla kullanılan bir ikna yöntemi olduğunu söyleyebiliriz. Ancak bu tanım yetersiz kalacaktır. Propaganda; insanların inançları, tutumları, düşünceleri ve eylemlerini biçimlendirmek için kullanılan sistematik uygulamalardır. Etimolojik olarak propaganda sözcüğü, Latince’deki propagare kelimesinden gelmektedir. Propagare, bir şeyin büyümesine ya da çoğalmasına neden olmak ve fidan dikmek anlamlarına gelir.

Geçmişten günümüze teknolojinin gelişmesi ile bilgilerin ve fikirlerin yayılması inanılmaz bir şekilde hızlandı. Artık dünyanın herhangi bir yerindeki hiç tanımadığımız birilerinin düşüncelerine bile saniyeler içinde erişim sağlayabiliyoruz. Daha eskiye gidersek bunun Johannes Gutenberg’e kadar dayandığını söyleyebiliriz. Düşüncenin gittikçe daha hızlı yayılma imkanının olması düşünce hareketlerinin insanlar arasında aktarılarak gelişmesini sağlamıştır. Örneğin modern matbaa sisteminin gelişmesiyle bilginin yayılması hızlanmış ve insanlara ulaşması kolaylaşmıştır. Bunun sonucunda ise Avrupa kıtasında Reform gibi düşünce hareketleri ortaya çıkmıştır. Var olan düzene başkaldıran, düzeni değiştirmeyi amaçlayan bu düşünceler insanlarda bir etki bırakarak yayılmıştır. Bu yönüyle ise teknolojik gelişmelerin propagandaların yaygınlaşmasında büyük rol oynadığını söyleyebiliriz.

Savaşlar ve Propaganda

20.yüzyılın ilk yarısına doğru ufak bir zaman yolculuğuna çıkacak olursak savaş propagandalarının sıklıkla kullanıldığını görebiliriz. Birinci ve İkinci Dünya Savaşları propagandaların yoğun bir şekilde kullanıldığı dünya tarihi açısından çok önemli dönemlerdir. Birinci Dünya Savaşı döneminde radyo ve gazete yayınlarının yanında o dönem çok yeni olan sinema da propaganda oluşturmak amacıyla kullanılmıştır. İngiltere, Fransa, Almanya ve ABD’de propaganda filmciliği yaygınlaşmış, bu ülkelerin hükümetleri bu tür filmler yayınlayarak halklarının düşüncelerini etkilemeye çalışmıştır. Teknolojinin getirdiği yenilikler propaganda oluşturma amacıyla siyasete ve savaşa bu şekilde adapte olmaya başlamıştır.

Joseph Goebbels ve Nazi Almanyası

Propagandanın asıl önem kazandığı dönem ise İkinci Dünya Savaşı yılları olmuştur. Özellikle Nazi Almanyası’nın Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanı Joseph Goebbels bu konuda en dikkat çekici isimdir. Goebbels’in medya organlarına tamamen hakim olması, amacına ulaşabilen propagandalar yaratmasındaki çok etkili olmuştu. Halka ücretsiz radyolar dağıtılmış, sinema yaygın bir biçimde kullanılmış ve antisemitist fikirler bu şekilde yaygınlaşmış; çok büyük kalabalıklara karşı, her yerde gamalı haçlı bayrakların ve Hitler’in afişlerinin olduğu meydanlarda mitingler düzenlenmiştir.

Posterler, filmler, radyo yayınları ve konuşma metinleri üzerinde çalışmanın yanı sıra Goebbels jest ve mimikler konularına da çok dikkat etmiş, daha sert jest ve mimiklerin kullanıldığı konuşmalar halkta Hitler adına güçlü bir imaj yaratmıştır. Bunların yanında sadece üretmemiş, yok ederek de propagandasını güçlendirmiştir Goebbels. Yahudi ve Nazizm karşıtı yazarlar tarafından yazılmış yayınları meydanlarda yaktırmıştır. Bu kadar büyük bir gücü kendi amaçları için kullanan Goebbels, halkın büyük bir çoğunluğunu etkilemeyi başarmıştır.

Nazizm’in propaganda yönteminin önemli bazı noktaları var. Bunlardan ilki sürekli bir şekilde tekrarlamak. Aynı şeylere durmadan, tekrar tekrar maruz kalmak, daha önce öyle olmasalar bile insanların Yahudi karşıtı haline gelmesine neden olmuştur. Bir diğer önemli nokta ise basit mesajlar vermek. Bu, halkın her kesiminden insanın bu mesajları anlamasına olanak sağlamak için yapılmıştır. Bunun sayesinde Nazizm’in arkasına aldığı kalabalığın genişlemesine neden olmuştur. Duygulara hitap etmek de propagandaların bir diğer özelliği olarak sayılabilir. Her ne kadar fikirlerle alakalı da olsa propagandalar, insanların milli değerlerine hitap ederek daha da etkili olmuştur. Son olarak da tek yönlü mesajlar vermek Nazi propagandasının özelliklerindendir. Bu da sadece ama sadece kendi düşüncelerini aşılamayı amaçlamak olarak açıklanabilir.

Günümüz

Günümüzde ise sosyal medyanın büyük bir etki alanı olduğunu görüyoruz. İnsanlar özgürce tartışabiliyor, fikirlerini paylaşabiliyor ve birbirlerini etkileyip birbirlerinden etkilenebiliyorlar. Bunca zaman sonra uzun uzun siyaset ve savaş propagandaları yapılmaya devam ediliyor. Siyasetçiler, fikirlerini insanlarla kolayca paylaşabilecekleri sosyal medyayı aktif bir şekilde kullanıyorlar.

Ülkemizde de sıklıkla bu durumla karşılaşıyoruz. Bunun nedeninin daha genç olan Z kuşağına ulaşabilmek olduğunu da sıklıkla vurguluyorlar. Bunların yanında terör örgütleri de sosyal medyayı kendilerine yandaş bulmak ve fikirlerini yaygınlaştırmak amacıyla sosyal medyada çalışmalar yürütüyorlar. Küresel şirketler reklamlarıyla kendi propagandalarını oluşturuyor. Bunun için toplumda önemli olan figürleri veya çocukları kullanabiliyorlar. Bize tanıdık olan birileriyle bunu yapmaları onlara karşı daha samimi hissetmemizi sağlıyor ve amaçlarına ulaşıyorlar. Amaçları farklı olsa da birçok çeşitli kurum, kuruluş, kişi ve grup propagandayı etkin bir şekilde kullanmaya devam ediyor.

Sonuç olarak, propagandalar genelde tehlikeli amaçlarla kullanılan bir çeşit ikna yöntemidir. Düşünmek, insanı insan yapan şeydir. Fikirlerini paylaşması da insanlığın gelişimi için oldukça önemlidir. Çok akıllı yaratıklar olsak da bazen kabul etmeyeceğimiz şeyleri bile kabul edebiliyoruz. Başka fikirler bizi etkiliyor, hatta bazen de bu fikirleri delicesine savunuyoruz. Daha özgür düşünebildiğimiz ve fikirlerimizin değişmesi konusunda manipüle edilmediğimiz bir gelecekte yaşamak isterim. Ancak bu çok zor gibi geliyor. Biraz karamsarım. Yine de bunu ummaya devam edeceğim.

Kaynaklar

Bozkanat, E. (2021). Algı yönetimi ve propaganda: Nazi Almanyası üzerinden bir değerlendirme. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 16(55), 74-94. DOI: 10.14783/maruoneri.822296.

Çakı, C. (2018). Adolf Hitler’in kült lider inşasında kullanılan propaganda posterlerinin göstergebilimsel analizi. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(6), 24-38.

Çetin, B. N. (2014). Propaganda olgusu ve propagandanın Amerikanlaşması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 239-265.

Erol, E. G. (2020). Nazi Almanya’sında yayıncılık, Nazizm ideolojisinin yaydığı anti-semitist söylemlerin inşası ve kitapların propaganda amaçlı kullanımı. Türk Kütüphaneciliği, 34(4), 693-722. DOI: 10.24146/tk.818460.

Gülerer, S. ve Asar, A. (2020). Propaganda teknikleri üzerine bir inceleme. International Journal of Language Academy, 8(4), 201-222. DOI: 10.29228/ijla.45704.

İnceoğlu, Ç. (2015). Politik bir silah: Birinci Dünya Savaşı’nda İngiltere, Fransa, Almanya ve ABD’de propaganda filmciliği. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 70-84.

Karakuş, M. (2021). Gelenekselden dijitale propaganda ve araçlarının dönüşümü. Selçuk İletişim Dergisi, 14(1), 462-491. DOI: 10.18094/JOSC.776626.

Mezda, E. (2017). Bir propaganda aracı olarak siyasi parti reklamları: 2014 yerel seçimleri örneği. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli Dergisi, 25(3), 1-19.

Önen, N. (2021). Küresel terörizm kapsamında terör örgütlerinin yeni propaganda alanı: Sosyal medya platformları. Anadolu Strateji Dergisi, 3(1), 13-26.

Özer, N. P. (2019). Propagandada yöntemler, araçlar ve bir propaganda modeli olarak: Herman ve Chomsky propaganda modeli. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 1(1), 15-30.

Öne Çıkan Görsel: Kariyerim Dergisi

• Görsel 1: Imperial War Museum
• Görsel 2: Shutterstock
• Görsel 3: T24
• Görsel 4: The Guardian Nigeria

Editör: Rana Çevik