Bilişsel Çelişkiden Nasıl Kurtuluruz?

Tutumlarımızla davranışlarımız çeliştiğinde bizi büyük bir çıkmaza sokan bilişsel çelişkileri yaşamaya başlarız. Kendimizi, davranışlarımızı, düşüncelerimizi sorguladığımız bu bilişsel süreçlerle bazen başa çıkamayacağımızı hissedebiliriz. Hazırsanız söylüyorum, bu sancılı süreçle başa çıkmamız mümkün! Peki nasıl kurtuluruz bu çelişkilerden? 

Çelişkiyi azaltmanın üç temel yolu var (Aronson ve ark., 2012):

1-Davranışlarımızı çelişkili bilişlerle uyumlu hale gelecek şekilde değiştirebiliriz. Örneğin, yaptığınız bir davranışın yanlış olduğunu düşündüğünüz halde aynı davranışı yapmaya devam ediyorsanız kendiniz için doğru olanı yapmaya başlayarak bu çelişkiden kurtulabilirsiniz.

2-Çelişkili bilişlerimizden birini değiştirerek davranışımızı mazur gösterebiliriz. Yani aslında ilk maddenin tam tersi diyebiliriz. Düşüncelerinizle çelişen davranışı yine de devam ettirmek istiyorsanız düşüncenizi değiştirerek davranışınızı mazur göstermiş olursunuz. Örneğin, ertesi gün sınavınız olduğu halde ders çalışmak yerine dizi izlemek istiyorsunuz. O an dizi izlemenin yanlış bir karar olduğunun farkında olduğunuz için de bilişsel çelişki yaşamaya başlıyorsunuz. “O kadar da önemli bir sınav değil aslında, zaten geçen gün konuları tekrar etmiştim.” diye düşünerek çelişen bilişinizi değiştiriyorsunuz. Ve bingo! Çelişkiden kurtuldunuz. 

3-Yeni bilişler ekleyerek davranışlarımızı mazur gösterebiliriz. Yaptığınızın yanlış olduğunu biliyorsunuz ama yapmaya da devam etmek istiyorsunuz, o halde yaptığınız davranışı mazur gösterecek yeni bilişlere ihtiyacınız var. Örneğin, kilo problemi yaşayan bir çocuk “İnsanın biraz fazla kilolu olmasında yanlış bir şey yok. Ne de olsa profesyonel Amerikan futbolu oyuncularından bazıları 130 kilodan ağır ve yılda milyonlarca dolar kazanıyorlar.” diye düşünerek yeni bilişlerle davranışını mazur gösterebilir.

Çöplerini yere atan bir insan, “Şu küçücük ambalajı yere atsam ne olacak sanki, zaten etrafta çöp kutusu yok.” diye düşünüyor olabilir. “Hem ne de olsa yerlerde çöpler var, benim çöp kutusuna atmamla mı temizlenecek dünya?” diyerek davranışını içsel yüklemelerle maruz gösterip bilişsel çelişkiden kurtulabilir. Ama siz böyle yapmayın, çöplerinizi çöp kutusuna atın; küçük bir kamu spotu 😊

Yukarıda saydığım üç temel yoldan birini başarılı bir şekilde uygulayarak bilişsel çelişkinizden kurtulup mutlu mesut hayatınıza geri dönebilirsiniz. Umarım bu bilgiler işinize yarar ve bu yazıyı okuduktan sonra kurtulduğunuz bilişsel çelişkiler için bana teşekkür edersiniz 😊 Yeni yazılarda görüşmek üzere, hoşça kalın!

Kaynaklar

Aronson, E., Wilson, T. D. ve Akert, R. M. (2012). Sosyal psikoloji (O. Gündüz, Çev. Ed.). Kaknüs Yayınları.

Öne Çıkan Görsel: Saatchi Art

Görsel 1: Tumblr