İklim Değişikliği, Psikoloji Ve Eko Anksiyete

Yaşadığımız bu gezegen bizim en kıymetli hazinemizdir. Ona iyi davranmak ise bizim en büyük vazifelerimizden bir tanesidir. Buna rağmen ona gerçekten iyi bakıyor muyuz? Çevre problemleri dediğimiz zaman aklımıza sayısız problem gelmekte ancak bu problemlerin kaynağını düşünmeye başladığımızda aklımıza tek gelen varlık insandır. Peki insanın doğaya verdiği zarar sadece doğa ile mi sınırlı kalmakta? Elbette hayır. İnsanın doğaya yaptığı her yanlış, insana sadece fizyolojik olarak değil, psikolojik olarak da büyük zararlar vermekte. Düşük konsantrasyon, uyumada zorluk, depresyon gibi daha pek çok rahatsızlık iklim değişikliği ile bağlantılı olabilmektedir (Silove ve Steel, 2006; Weisler ve ark., 2006 akt. Aras ve Demirci, 2020).

Buna ekleyebileceğimiz bir diğer kavram ise eko anksiyetedir. Eko anksiyete her ne kadar DSM-5’te bulunmasa da üzerinde durulması gereken en önemli konulardan biridir. Birleşik Krallık merkezli İklim Psikolojisi İttifakı (Climate Psychology Alliance), bu konuya yönelik terapötik destek isteklerinin arttığını bildirmiş, ABD merkezli Good Grief Network ise eko anksiyeteye yönelik destek gruplarını koordine ederek 6 eyalette şube açmıştır (Nugent, 2020 akt. Baudon ve Jachens, 2021). Peki nedir bu eko anksiyete?

Eko Anksiyete Nedir?

En basit tabiriyle eko anksiyete iklim krizinin neden olabileceği felaketlerden dolayı gelecekte canlıları bekleyen durumlardan emin olamamadan kaynaklı bir durumdur. Bu kavram insanda belirsizlik, suçluluk, utanç, yas ve keder gibi hisleri uyandırabilecek kadar etkilidir (Kara, 2022). Seviyesine bağlı olarak eko anksiyetenin; bireylerin yaşamını olumsuz yönde etkileyebileceği ve psikolojik rahatsızlıklara zemin hazırlayabileceği üzerinde durulmuştur (Hickman, 2020 akt. Kırımer Aydınlı ve Aydınlı, 2022).

Eko Anksiyetenin Psikolojik Etkileri

Her ne kadar az duyulan bir kavram olsa da aslında bu kavramın ortaya çıkışı pek şaşırtıcı değildir. Yapılan bir araştırmaya göre iklim değişikliğinin bireye uzun süreli stres yarattığı, agresifliği tetiklediği ve birey üzerinde ekolojik yas yaratabildiği belirtilmiştir (Cankardaş ve Sofuoğlu, 2021). İklim değişikliğinin psikolojiye etkisi üzerinde demografik özellikleri incelemek de önemlidir. Örneğin genç kesimin ve kadınların iklim değişikliği konusunda sıkıntı yaşama olasılığı 35 yaş üstü erkeklere oranla çok daha fazladır (Gifford ve Gifford,2016 aktaran Coffey ve ark, 2021) Aynı şekilde çocukların iklim değişikliklerine bağlı olarak depresyon, travma sonrası stres bozukluğu ve uyuma problemleri yaşayabildiği görülmüştür (Clayton, 2020 akt. Coffey ve ark, 2021). Bu durum ebeveynler üzerinde de bir etki bırakmaktadır. Kuraklığın ebeveynlerin psikolojik açıdan olumsuz etkilediğini ortaya koyan bir araştırmada, ebeveynlerin özellikle çocukları ve geleceği konusunda daha belirgin bir şekilde bu olumsuzluğu hissettiği saptanmıştır (Altınsoy, 2022). Kişilik özellikleri üzerinden bu konu incelendiğinde dışa dönük, uyumluluk ve sorumluluk özelliklerinin iklim kaygısını yordadığına dair bulgular mevcuttur (Muslu ve Olgun Kaval, 2022).

Eko Anksiyetenin Yararlı Bir Şey Mi?

Her ne kadar eko anksiyetenin olumsuz tarafı olsa da belirli düzeyde var olan anksiyetenin olumlu yanlarının da olabileceğini düşündüren çalışmalar da mevcuttur. Yapılan bir araştırmaya göre duygusal belirtiler, tekrarlanan düşünce ve çevre üzerinde bireysel etkiye yönelik kaygı seviyesi fazla olan kişilerde çevrenin korunmasına yönelik olumlu davranışlar sergilendiği görülmüştür (Kırımer Aydınlı ve Aydınlı, 2022). Yine de ekolojik değişimle ilişkili duygusal acının azaltılması daha işlevsel olacaktır. Bunun pek çok yolu vardır. En başta sağlık personellerine bu konu hakkında eğitim verilmeli, onlara gerekli araç gereçler sağlanmalı ve belli teknikler öğretilmelidir. Klinik değerlendirmelerin ve desteğin geliştirilmesinin yanı sıra var olan bireysel ve grup terapilerinin stratejilerinden faydalanılabilir (Cunsolo ve Ellis, 2018; Clayton, 2018 akt. Cunsolo ve ark.,2020).

Sonuç olarak doğa ve insan bir denge içerisinde yaşarlar. Bu dengenin bozulması durumunda insanın fizyolojik ve psikolojik olarak olumsuz etkilenmesi kaçınılmaz bir gerçektir. İlerleyen zamanlarda iklim değişikliğinin psikoloji üzerindeki etkisini ve eko anksiyete hakkında yapılacak olan araştırmaların artacağını ve literatürün bize daha geniş bilgiler sunacağı kaçınılmaz bir gerçektir.

Bu yazımızı beğendiyseniz konuyla ilgili diğer yazılarımıza da bakabilirsiniz:

https://altiustupsikoloji.com/bilimselicerik-2761/

https://altiustupsikoloji.com/auozel-5436/

Kaynaklar

Aras, B. B., ve Demirci, K. (2020). İklim değişikliğinin insan sağlığı üzerindeki psikolojik etkileri. Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 77-94.

Baudon, P., ve Jachens, L. (2021). A scoping review of interventions for the treatment of eco-anxiety. International journal of environmental research and public health, 18(18), 9636.

Cankardaş, S., ve Sofuoğlu, Z. (2021). İklim değişikliği ve birey üzerindeki etkilerinin gözden geçirilmesi. Nesne, 9(19), 139-146.

Coffey, Y., Bhullar, N., Durkin, J., Islam, M. S., ve Usher, K. (2021). Understanding eco-anxiety: A systematic scoping review of current literature and identified knowledge gaps. The Journal of Climate Change and Health, 3, 100047.

Cunsolo, A., Harper, S. L., Minor, K., Hayes, K., Williams, K. G. ve Howard, C. (2020). Ecological grief and anxiety: The start of a healthy response to climate change?. The Lancet. Planetary Health, 4(7), e261–e263. https://doi.org/10.1016/S2542-5196(20)30144-3

Kara, Y. ( 2022).Ekolojik kriz ve anksiyete: Yeni bir kavram olarak eko-anksiyete. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 891-908.

Kırımer Aydınlı, F. ve Aydınlı, H.O. (2022, Kasım, 27). Eko-Anksiyete ve İklim Değişikliğine Yönelik Bireysel Uyum Davranışları. E. Akün Kaçar (Oturum başkanı), Çevre ve İklim Çalışmaları [Sempozyum].Çanakkale, Türkiye.

Muslu, Ö.N. ve Olgun Kaval, N. (2022, Kasım, 27). İklim Kaygısı, Depresyon, Anksiyete ve Stres Düzeyleri Arasındaki İlişkide Kişilik ve Bilişsel Esnekliğin Düzenleyici Etkileri. E. Akün Kaçar (Oturum başkanı), Çevre ve İklim Çalışmaları [Sempozyum].Çanakkale, Türkiye.

Editör: Gülbin Daldal