Masumiyetten Ayrılmış: Davranım Bozukluğu

Hepimiz mutlaka çocukluğu diğer çocuklardan daha farklı olan, hayvanlara veya insanlara zarar veren kötü karakterin olduğu bir film izlemişizdir. En azından bir kitapta böyle bir karakterle karşılaşmışızdır. Bu karakterler özellikle de başta küçük hayvanlara zarar vermeyle başlayan devamında insanlara da zarar vermeye uzanan bir şiddet geçmişine sahiptirler. Çocuk olmanın getirdiği masumiyet onlara hiç uğramamış gibidir. Neden böyle davrandıklarını anlamak ise kolay değildir.

Ancak bir psikolojik bozukluk olan davranım bozukluğu, böyle karakterlerin ortaya çıkmasında etkili olmuş olabilir. Çünkü bu bozukluğun temel özelliği, kişinin başkalarının temel haklarına ve toplumsal normlara sürekli ve tekrarlayıcı bir biçimde zarar vermesidir. Buna insanlara ya da hayvanlara yönelik saldırgan davranışlar, hırsızlık, mala zarar verme, yalan söyleme gibi davranışlar örnek olarak verilebilir. Bu bozukluğa sahip kişilerde duyarsızlık ve kötü niyetlilik görülür. Yaptıklarından dolayı pişmanlık hissetmezler.

Davranım bozukluğunun tanı kriterleri

DSM-5’te davranım bozukluğunun A tanı kriteri 4 ayrı başlıkta toplanmıştır. Toplamda 15 tanı ölçütü vardır. Kişinin bu tanıyı alabilmesi için en az 3 tanı ölçütünü son 12 aydır karşılaması gerekmektedir. Bu 3 tanı ölçütünün en az biri de son 6 aydır karşılanıyor olmalıdır.

İlk başlık insanlara ve hayvanlara karşı saldırganlık olarak geçmektedir ve altında 7 tanı ölçütü bulunmaktadır.
1. Sık sık başkalarına kabadayılık eder, gözdağı verir ya da başkalarının gözünü korkutur.
2. Sık sık kavga, dövüş başlatır.
3. Başkalarını ciddi bir biçimde fiziksel olarak yaralayabilecek bir araç (örneğin bıçak, ateşli silah, sopa, taş, kırık şişe) kullanmıştır.
4. İnsanlara karşı fiziksel olarak acımasız davranmıştır.
5. Hayvanlara karşı fiziksel olarak acımasız davranmıştır.
6. Başkalarının gözü önünde çalmıştır (örneğin saldırma, kapkaççılık, silahlı soygun)
7. Birisini cinsel etkinlikte bulunmaya zorlamıştır.

İkinci başlık eşyalara zarar verme olarak isimlendirilmiş ve altında 2 tanı ölçütü bulunmaktadır.
8. Ciddi hasar vermek amacıyla bilerek yangın çıkarmıştır.
9. Bilerek başkalarının eşyalarına zarar vermiştir (yangın çıkararak yapmanın dışında).
Bu başlıktaki ilk ölçüt piromani bozukluğuna benzemektedir. Piromani bozukluğuna sahip bireyler yineleyici, kasıtlı ve amaca yönelik yangın çıkarmaktadırlar. Ancak davranım bozukluğunun ölçütleri daha kapsamlıdır ve birbiriyle karıştırılmamalıdır.

Üçüncü başlık dolandırıcılık ya da hırsızlık olarak adlandırılmış ve altında 3 tanı ölçütü bulunmaktadır.
10. Başkalarının evine, binasına ya da arabasına zorla girmiştir.
11. Bir şey elde etmek, çıkar sağlamak ya da yükümlülüklerinden kaçmak amacıyla sıklıkla yalan söyler.
12. Başkaları görmeden değerli şeyler çalmıştır (örneğin mağazadan çalma, sahtekarlık).

Dördüncü başlık kuralları ciddi biçimde ihlal etme olarak geçmekte ve altında 3 tanı ölçütü bulunmaktadır.
13. Ailenin yasaklarına karşın, on üç yaşından önce başlayarak sık sık geceyi dışarıda geçirmiştir.
14. Ana babasının ya da onların yerini tutan kişilerin evinde yaşarken, en az iki kez gece evden kaçmıştır ya da bir kez aradan uzun bir süre geçtiği halde geri dönmemiştir.
15. On üç yaşından önce başlayarak sık sık okuldan kaçmaları olmuştur.

Davranım bozukluğunun etiyolojisi

Genetik ve çevresel faktörlerin etkileşiminden kaynaklanmaktadır. Düşük sosyo-ekonomik düzeye sahip, parçalanmış ailelerden gelen çocuklarda ortaya çıkma ihtimali diğer çocuklara göre daha fazladır. Başlangıcı okul öncesi yılları gibi küçük yaşlara dayanabilmektedir. Ancak ilk anlamlı belirtilerin ortaya çıkması okul yıllarını, ergenliğin ortalarını bulabilmektedir. Tanı ilk kez yetişkinlikte konulmuş olsa bile başlangıcı nadiren 16 yaşından sonra olabilmektedir. Ne kadar erken başlangıçlı olursa davranım bozukluğunun prognozu o kadar kötü ilerlemektedir. Yetişkinlikte devam etmekte ve suça karışma, madde kötüye kullanım riski artmaktadır.

Davranım bozukluğunun tedavisi

Agresif tutumlarını ve saldırganlığın kontrolünü sağlamak için ilaç tedavisi kullanılmaktadır. Antipsikotikler, antikonvülsanlar, lityum, antidepresanlar, uyarıcılar, benzodiazepinler ve beta blokürleri tedavi için kullanılan ilaçlardır. Bunun yanı sıra anne ve baba eğitim grupları oluşturulmaktadır. Bu sayede ebeveynlerin, çocuğun davranışlarıyla baş etme yetilerini geliştirmek ve çocuğun bu davranışlarına neden olabilecek tutumlarını fark etmelerini sağlamak ve bu tutumlarını değiştirmelerine fayda sağlanır. Bir diğer yöntemde bilişsel davranışçı terapi çocuğun dürtü kontrolünü, sorun çözme becerilerini geliştirmeye yönelik kullanılmaktadır.

Benzer içeriklerimizden Sosyopati ve Psikopati başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz!

Kaynaklar

Amerikan Psikiyatri Birliği. (2014). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı (DSM-5), Tanı ölçütleri el kitabı. (E. Köroğlu, Çev.) Ankara: Hekimler Yayın Birliği.

Arkan, B., ve Üstün, B. (2009). Davranım bozukluğu olan çocuklara psikiyatrik yaklaşımda anne-baba eğitim programları: İki örnek bağlamında bir değerlendirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1(2), 155-174.

Karaman, Ö. Çocuklarda davranım bozukluğu: Olgu sunumu. Annals of Health Sciences Research, 7(1), 30-34.

Kring, A., M. ve Johnson, S., L. (2015). Anormal psikolojisi (12. baskı). (M. Şahin, Çev.). Nobel Yayınları.

Morrison, J. (2019). DSM-5’i kolaylaştıran klinisyenler için tanı rehberi. (H. Uğur Kural, Çev.) Nobel Yayınları.

Tonyalı, A., Göker, Z., ve Üneri, Ö. Ş. (2019). Çocuk ve ergen davranım bozukluğu tedavisinde psikososyal müdahaleler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(3), 284-303.

Öne Çıkan Görsel: www.euroschoolindia.com

Editör: Rana Çevik