Sosyal rollere kişisel kimliğimizi kaybedecek kadar uyum sağlayabilir miyiz?: Stanford Hapishane Deneyi

Sosyal psikolog Philip Zimbardo tarafından 1971 yılında gerçekleştirilen deneyde amaç insanların sosyal rollere verdikleri tepkiyi gözlemlemekti. Deney için Stanford Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nün bodrum katına sahte bir hapishane düzeneği kuruldu. İki hafta sürmesi planlanan deneyde 24 üniversite öğrencisi erkekten kendilerine atanan gardiyan veya mahkum rolünü oynamaları istendi. Gerçekçiliği artırmak için mahkum rolündekiler evlerinin önünden polisler tarafından gözaltına alınarak gerçek bir tutuklama prosedüründen geçirilip kurulan hapishaneye gönderildi. Her iki gruba da gerçek mahkum ve gardiyan kıyafetleri verildi. Sorunsuz geçen ilk günün ardından mahkumların itaatsiz davranışlarda bulunmaya başlamasıyla işler çığırından çıktı. Rollerini fazla benimseyen üniversite öğrencileri gün geçtikçe acımasız gardiyanlara ve korkak mahkumlara dönüşmeye başladı. Altı günün sonunda artık sadist bir hal almış olan gardiyan-mahkum ilişkisinin tehlikesini fark eden Zimbardo, deneyi olması gerekenden erken sonlandırmak zorunda kaldı. Stanford Hapishane Deneyi, yıllardır birçok etik ve bilimsel tartışmanın odağında olsa da hala psikoloji biliminin en bilindik deneylerinden biri olarak anılmaktadır. Bugüne kadar bir Alman, iki Amerikan yapımı üç filme konu olan bu sarsıcı deneyi bir de sinemanın büyüsü eşliğinde izlemenizi tavsiye ederim.

No results