Danışmanlık Etikleri

Bu ay sizler için hazırladığım yazımda oldukça önemli ve vazgeçilmez bir konu olan etik ve danışmanlık etiğinden bahsetmek istiyorum. Bu iki kavram üzerinde açıklamalardan önce onları sizlere tanımlamak istiyorum.

Etik ve Ahlak

Öncelikle etik kavramı ve ahlak kavramı birbirine geçmiş ve ayrılması konusunda sorunlar çıkan iki farklı kavramdır. Etik olarak bahsettiğimiz şey iş dünyasıyla ahlak kavramı ise daha çok değerlerle ilgilidir. Aslında bu ayrımı kelimelerin kökenine bakarak da anlayabiliriz. Oxford İngilizce Sözlüğüne göre ”moral” kavramı Latin bir kelime olan ”mores” sözcüğünden türetilmiştir ve bu kelime de karakter ya da tutum anlamına gelir. Etik ise Yunanca bir kelime olan “ethos” kelimesinden gelir ve gelenek, karakter anlamlarını taşır. Daha önce de söylediğim gibi birbiri ile geçişik olan bu iki kavram benzer olsa da belirli noktalarda birbirinden ayrılıyor. Etik de ahlak da toplum tarafından ortak bir karar ile iyi olduğuna karar verilen düşünce kalıplarından oluşuyor ama etik meslekte nasıl davranılması gerektiğine odaklanırken ahlak daha çok iyi ya da kötü olan insan davranışını açıklamak için kullanılıyor.

Meslekte Etiğin Rolü

Meslek eğitimi süresince kişiler birçok kazanım elde ederler. Mesleki yeteneklerin nasıl uygulanacağına dair etiğin öğrenilmesi önemli bir konudur. Bazıları etik kurallar olmadan bir mesleğin henüz tam olarak ortaya çıkmadığını iddia eder. (T. Remley ve Herlihy, 2005). Meslek sahipleri etik kuralları görmezden gelirse meslektaşları tarafından dışlanma riski oluştururlar. 

İnsan Kültüründe Ahlağın Rolü

İnsanlara doğumlarından itibaren birincil bakıcıları tarafından doğmuş oldukları kültürleri hakkında bilgiler aktarılır. Kültürel bilgi aslında nerede nasıl davranılması gerektiğini, ne zaman hangi ihtiyacın söylenmesi gerektiği gibi şeyleri içerir. Bu konuda yapılan araştırmalarda çoğu öğrencinin rol model olarak birincil bakıcılarına işaret ettiği gözlemlense de, bazı öğrenciler de dini otoriteyi işaret etmiştir. Bunların dışında aile üyeleri, akrabalar ve hatta öğretmenler ve koçlar da bu listeye dahil olabiliyor.

Danışmanlık etiğini öğrenirken ilgili kişiler olarak halihazırda kendi etik ve ahlaki değerlerimiz olduğunu keşfediyor olacağız. Danışmanlık sürecine geçildiğinde ise bu öğretilerimizle ilgili ikilemler yaşayabiliriz, bu durumlarda başvurabileceğimiz birkaç yer var:

• Süpervizör ya da bir meslektaş
• Arkadaş olduğunuz bir meslektaş
• Çeşitli profesyonel organizasyonların etik komiteleri

Ahlaki Değerler, Kurallar ve Prensipler

Terim olarak ahlaki değerler kamusal alanda ve politik söylemlerde yerini almış durumdadır. Bu değerler, insanların toplumla birlikte var olabilmek için nasıl davranması gerektiğini yansıtıyor. Ahlak din ile örtüşse de, dini değerler ahlaki değerler ile aynı anlamları taşımıyor. Genel ahlaki değerler içerisinde karşılıklı saygı, dürüstlük, cömertlik gibi kavramlar yer alsa da hangi davranışların bu kavramları karşılayacağı konusunda ortak bir noktaya ulaşılması hala tartışma konusu olarak devam etmektedir. 

Kişisel ve Mesleki Değerlerin Çatışması

Ruh sağlığı alanına girmiş her bir kişi hayatında daha önceden tecrübe ettikleri ve yaşadığı çevrede inşaa ettiği ahlaki değerlerle o alana girmiştir. Bu değerlerin bir kısmı din başlığı altında, diğer bir kısmı ise eğitim deneyimleri sonucunda oluşmuştur. Ruh sağlığı çalışanının sahip olduğu değerler ile ona danışan olarak gelen kişilerin değerleri çatıştığında ruh sağlığı çalışanının karşısındakini ikna etme, fikrini değiştirme, kendi görüşünün ahlaki olarak doğru olduğunu kabul ettirme gibi hakları yoktur. Bu noktada yapılması gereken karşılaşılan çatışmalara karşı açık, dürüst ve kabul edici olmaktır. Buna ek olarak ruh sağlığı çalışanı bu çatışma karşısında çeşitli danışmanlık türlerini ve eğitimleri araştırmalı danışana en uygun seçeneği sunmalıdır.

Etik Karar Verme

Etik karar verme, kaçınılmaz bir biçimde zaman alıcıdır. Bu kararın verilmesi gerektiğinin anlaşıldığı ilk anda uzman kişi vakit kaybetmeden durumu değerlendirmeye başlamalıdır. Fakat bu kadar zaman alan bir model gerçekçi ve kullanılabilir de olamaz. Bu durumlarda destek almak için müsait olan bir meslektaş bulmak her zaman mümkün olmayabilir. Fakat bazı etik durumlar acil aksiyon gerektirebilir. Örnek vermek gerekirse, bir okul psikolojik danışmanı bir öğretmenin öğrencilerin sınavına doğru cevapları işaretlediğini gördüğü anda hemen harekete geçmelidir yoksa test sonuçları geçersiz sayılacaktır. Bu gibi durumlarda uzmanlar öncelikle etik ve etik değerlerini gerçek hayata entegre ederek başlayabilirler. Uzmanların hızlı bir şekilde bir karara ulaşmaları için yeterli bilgiye sahip olmaları, bu bilgileri ise gerçek hayatta uygulama pratikleri yapmış olmaları gerekmektedir

Kaynaklar

Elizabeth R. W. (2015). Ethics in Counseling and Psychotherapy – Standards, Research, and Emerging Issues (6th ed.), When Personal and Professional Values Conflict (pp. 23-24), A Model For Ethical Decision Making (30-31). https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=nN3wBQAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR5&dq=ethics+in+counseling&ots=uoZx-5mGKL&sig=PZooQhCYmfJ4TQOJR_9hEw_NBaI&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

Sommers-Flanagan & Sommers-Flanagan, Ch1, Counseling ethics and the big picture (pp. 3-19)

Öne Çıkan Görsel: freepik.com

Görsel 1: freepik.com

Görsel 2: medium.com

Görsel 3: dribble.com

Görsel 4: istockphoto.com

Editör: Gülbin Daldal