Kişiler Arası Çekicilik: Karşımızdaki kişiyi çekici kılan nedir?

Çekicilik denince akla ilk gelen özellikler ‘güzel bir görünüm’ veya ‘çekici bir yüz’ olabilir fakat karşımızdaki kişinin çekici olduğuna kanaat getirirken önemli başka kriterler de bizi güçlü şekilde etkiler. İnsanların kimi seveceklerini ve çekici bulacaklarını belirleyen bazı ‘kurallar’ vardır (Ciccarelli ve White, 2019, s.390). 

İki yabancının arkadaş mı yoksa sevgili mi olacağı belirlenirken 3 faktör göze çarpar: yakınlık, benzerlik ve fiziksel çekicilik (Weiten ve ark., 2016, s.274). İlk olarak yakınlığı ele alalım. Kişiler arası çekiciliğin en basit belirleyicilerinden biri yakınlıktır. Şans eseri en çok gördüğünüz ve etkileşime girdiğiniz insanlar çoğu zaman arkadaşlarınız ya da sevgiliniz olma olasılığı en yüksek olan kişilerdir (akt. Aronson ve ark., 2012, s.560). Bu durum ‘yakınlık etkisi’ olarak adlandırılır. Bu açıdan bakıldığında, sokakta yürürken beğendiğimiz ve ‘ilk görüşte aşk’ olarak nitelendirdiğimiz bir durumun; o kişi ile bir daha karşılaşıp yakınlık kurma ihtimalimiz oldukça düşük olduğundan ‘aşk’ olarak adlandırılması yanlış olur. Ayrıca hayranı olduğumuz ve hakkında çoğu şeyi bildiğimiz bir ünlü ile aynı ortamı paylaşıp fiziksel yakınlık kurmamız da pek mümkün olmadığından bu durum ‘aşk’ olarak nitelendirilmez. 

Fiziksel yakınlığın niçin önemli olduğunu açıklayan ve ‘sadece maruz kalma etkisi’ olarak adlandırılan bir hipoteze göre, yeni bir uyarıcının tekrar tekrar deneyimlenmesi kendi başına bu uyarıcının çekici bulunmasına yol açar (Ciccarelli ve White, 2019, s.390). Yani aynı yurtta hatta aynı odada kaldığınız, aynı ofiste çalıştığınız, aynı binada yaşadığınız kişilerin size arkadaşça veya romantik olarak çekici gelmesi aslında sıradan bir durumdur. Ayrıca resim veya şarkı gibi şeyler de ne kadar çok deneyimlenirse ondan hoşlanma olasılığımız o kadar çok artar (Ciccarelli ve White, 2019, s.390). Bu duruma örnek olarak Festinger, Schachter ve Back, insanların; oturdukları binanın diğer katlarında ya da başka binalarda oturanlardan daha çok kendi katlarında oturanları arkadaş olarak seçtiklerini bulgulamıştır. Yakında oturan insanlar kendilerine kolay erişilebilecek insanlardır. Onlarla kurulacak etkileşim çok az çaba gerektirir, bu etkileşimin bedeli küçük fakat ödülü büyüktür (Yaman, 2015). Ancak başlangıçta hoşlanmadığımız birine karşı ‘sadece maruz kalma etkisi’ durumu daha da kötüleştirir, hoşlanma yerine nefret duygusu açığa çıkabilir. Tekrar tekrar maruz kalma bıkkınlığa ve doygunluğa yol açabilmektedir (Abayhan, 2020).

İkinci olarak ele alacağımız kriter benzerlik. İnsanlar genellikle kendileri gibi düşünen kişilerden oluşan bir çevre içinde bulunmaktan hoşlanmaktadırlar. İnsanlar için nesnelerin birbiri ile uyumlu, mantıklı, tutarlı olması kadar, kendi inanç, düşünce, davranış, duygu ve tutumlarının da tutarlı olması yönünde güçlü eğilimleri bulunmaktadır. (akt. Yaman, 2015). Kişiler arası çekicilikte benzerlik iki açıdan incelenebilir. Birincisi kişiler, kendilerine benzer insanlardan hoşlanırlar. İkincisi, kişiler hoşlandıkları insanlara var olduğundan daha fazla benzediklerini düşünürler (akt. Yaman, 2015). Ayrıca karşımızdaki kişi ile benzer görüş, fikir ve tutumlara sahip olmak bizim için bir ‘sosyal onay’ içerir. Kendi sosyal davranışlarımızın nicel bir doğruluk ölçümü mümkün olmadığından bizimle aynı değerlendirmelere sahip bireyler, kendi görüşlerimizi doğrulamak açısından önemlidir (Abayhan, 2020).

Yapılan araştırmalar insanları birbirine çekenin, çok büyük oranda tamamlayıcılık değil benzerlik olduğunu ortaya koymaktadır (akt. Aronson ve ark., 2012, s.565). David Amodio ve Carolin Showers benzerliğin mi yoksa tamamlayıcılığın mı ön plana çıktığının, araştırma katılımcılarının romantik eşlerine ve ilişkiye bağlılık düzeyine dayandığını bulmuştur. Katılımcılar bağlılığa dayalı bir ilişki istediklerinde benzer bir eş seçerler; buna karşılık, ilişkiye bağlılık düzeyi düşükse kendilerine benzemeyen eşleri seçeceklerdir. (Aronson ve ark., 2012, s.567). Bu durumda “zıt kutuplar birbirini çeker” kalıbı yanlışlanmış olur. Arkadaşlığın ya da romantik ilişkinin beslenmesi için benzerlik gereklidir (Abayhan, 2020).

Yakın tarihli bir üst-analiz çalışmasında R. Matthew Montoya ve meslektaşları uzun vadeli ilişkilerde “algılanan” benzerliğin hoşlanma ve çekimi, “fiili” benzerliğe oranla daha iyi öngördüğünü ortaya koymuştur (Aronson ve ark., 2012, s.567). Yani aslında bizim için önemli olan algıladığımız, var olduğuna inandığımız benzerlik miktarıdır, gerçek benzerlik değil.

Başka bir etken olarak fiziksel çekicilik öne çıkar. Bazı araştırmalar, ilişkinin daha sonraki aşamalarında başka etkenler daha önemli gelmekle birlikte, başlangıçta insanların kimi daha iyi tanımayı tercih edeceklerini belirleyen temel etkenlerden birinin fiziksel güzellik olduğuna işaret etmektedir (Ciccarelli ve White, 2019, s.390). Yüz güzelliğindeki en önemli noktalardan biri yüzün simetrik olmasıdır. Simetrik yüz sağlıklılığın ve üretkenliğin bir işaretidir (Abayhan, 2020). Yapılan bir dizi çalışmada bireyler fiziksel olarak çekici bireyleri daha yetenekli, kibar, dürüst ve akıllı olarak değerlendirmişlerdir (akt. Kaşıkara ve Doğan, 2017). Ayrıca eşcinseller ile heteroseksüeller arasında muhtemel partnerlerdeki fiziksel çekiciliğin önemi yapılan araştırmalara göre farksız görülmektedir (akt. Weiten ve ark., 2016, s.274). Yani kitap kapağına göre değerlendirilmez mantığı eş seçiminde aslında o kadar da geçerli değildir.

Son olarak insanlarda kendilerini sevenleri sevme yönünde güçlü bir eğilim vardır. “Hoşlanmada karşılıklılık” basit ancak güçlü bir kavramdır (Ciccarelli ve White, 2019, s.391). Birçok çalışma karşınızdaki kişinin sizden hoşlandığını düşünüyorsanız, sizin de ondan hoşlanacağınızı gösterir (Weiten ve ark., 2016, s.278). Bu kavrama istisna oluşturacak tek durum, karşıdaki kişinin “düşük benlik değeri” sorunu yaşıyor olmasıdır. Siz kendinizi sevmezken bir başkasının sizden hoşlanması, bu kişinin sizden hoşlanma nedenini sorgulamanıza yol açar. Bu güvensizlik sizin bu kişiye karşı, büyük bir olasılıkla onun da size karşı aynı şekilde davranmasına ve dolayısıyla bir tür “kendini gerçekleştiren kehanet” durumunun gerçekleşmesine yol açacak olan olumsuz davranışlarda bulunmanıza neden olur (akt. Ciccarelli ve White, 2019, s.391). Yani siz bu durumu sorgularken güvensizlik yaşayıp karşınızdakine olumsuz davranışlarda bulunduğunuzda karşınızdaki de olumsuz davranışlarda bulunabilir. Böylece ilişki veya arkadaşlık başlamadan bitebilmektedir.

Romantik Partner Seçiminde En Çok Önem Verilen Özellikler

Yapılan araştırmalara göre saydığımız özellikler dışında farklı birtakım özellikler de kişiler arası çekicilikte rol oynamaktadır. 2005 yılında (heteroseksüeller, homoseksüeller, kadınlar ve erkeklerin dahil olduğu) 200.000 kişiye ulaşan bir internet anketi sonucunda Lippa katılımcıların zekâ, mizaç, dürüstlük, nezaket ve güzel görünüşü bir partnerdeki en önemli özellikler olarak sıraladığını ortaya koymuştur (akt. Weiten ve ark., 2016, s.275). 

Kaynaklar

     Abayhan, Y. (2020). PSL 203 Sosyal Psikoloji II Hafta-1 [Prezi Sunumu]. HUZEM. https://evdekal.hacettepe.edu.tr/course/view.php?id=11879#section-2

     Aronson, E., Wilson, T. D. ve Akert, R. M. (2012). Sosyal psikoloji (O. Gündüz, Çev. Ed.). Kaknüs Yayınları.

     Ciccarelli , S. K. ve White, J. N. (2019). Psikoloji bir keşif gezintisi (D. N. Şahin, Çev. Ed.). Nobel Yayınları.

     Kaşıkara, G. ve Doğan, U. (2017). Beğenilme arzusu: Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 51-60. doi: 10.21666/muefd.345573 

     Weiten, W., Hammer, E. Y. ve Dunn, D. S. (2016). Psikoloji ve çağdaş yaşam insan uyumu (E. İkiz, Çev. Ed.). Nobel Yayınları.

     Yaman, E. (2015). Kişilerarası çekicilik ölçeği: Geçerlik güvenirlik çalışması. International Journal of Human Sciences, 12(1), 1547-1557. doi: 10.14687/ijhs.v12i1.3139

Öne Çıkan Görsel: Entrepreneur

Görsel 1: Pinterest

Görsel 2: Pinterest