Psikolojide Mizah

İnsanın varlığı boyunca kahkaha ve mizahın kişiye iyi geldiği, iyileştirdiğine dayalı bir inanış var. Bunun gerçekliği elbette ki sorgulanabilir fakat yine de neden olmasın? Kimileri tarafından mizah bir “baş etme mekanizması” olarak da görülüyor. Peki bu ne anlama geliyor? Bireylerin bazen kendi benliklerine güvenli hissettirmeyen ya da başa çıkamayacaklarını düşündükleri duygular deneyimlediklerinde bu hisleri mizah aracılığıyla gülünecek bir durummuş gibi göstermesidir. Örnek vermek gerekirse kişi eğer ki dış görünüşüyle ilgili öz güvensizlik yaşıyor ya da bulunduğu statü onu rahatsız eden ve endişe veren bir şey olmasına rağmen bu durumu mizah aracılığıyla iletişiminde kullanıyorsa aslında bu bir baş etme mekanizması olabilir.

Girişte bahsettiğimiz mizahın kişinin iyi oluşuna etkisini inceleyecek olursak mizah esnasında ortaya çıkan gülme eylemi beyinde ödül sistemi olarak değerlendirilebilir. Gülme eyleminin sonucu olarak vücutta adrenalin hormonu salgılanır ve bu da bedensel olarak etkilere sahiptir. Solunum düzenlenmesi, kas gerginliğinin giderilmesi, kan dolaşımında hızlanma gibi fiziksel ve tıbbi verilere ulaşılmıştır. Tedavi amaçlı olarak uygulanan iyileştirici mizah – terapötik mizah – kişilerde endişeyle ilgili yaşanan sorunlarıyla mücadele etme kabiliyeti kazandırdığı ortaya konulmuştur. (Mccreaddie-Wiggins 2008: 584; Koç 2009: 3). 

Psikanalitik Kuramda Mizah

Freud‘a göre deneyimler üç ayrı alt başlıkta yer alıyor; mizah, güldürü ve şaka. Bu kurama göre sosyal dünya bireyi sınırlandırması sonucu saldırgan ve cinsel davranışların ortaya çıkmasına engel olmaktadır. Bu durumda bireylerin bastırılmış duyguları mizah aracılığıyla kolayca ortaya çıkabilmektedir. Mizah hazzında bireyin normal şartlarda kaygılı ve rahatsız hissedebileceği durumlarda güldürü ve şakanın dahil olması onu bu olumsuz etkilerden uzaklaştırır. Aslında bu kuramda açıkladığımız gibi mizahın bir baş etme mekanizması olarak görülmesi savunulmuştur.

Mizah Çeşitleri

Saldırgan Mizah

Bu mizah türünü gerçekleştiren kişiler mizahı yönelttiği kişinin neler hissedeceğini, nasıl etkileneceğini umursamaz. Genellikle alay, küçük düşürme gibi öne çıkan özelliklere sahiptir. Irkçılık, cinsiyetçilik ya da ayrımcılık barındıran şakalar da söz konusu olabilir. Buna ek olarak bu mizah türünü bireyler bir manipüle aracı olarak da kullanabilmektedirler.

Kendini Yıkıcı Mizah

Burada asıl amaç ortamdaki diğer bireyleri güldürerek sosyal açıdan kişinin kendisini kabul ettirmektir fakat bu mizahı kendilerini küçümseyerek yaparlar. Burada kişi onu mutsuz, rahatsız eden duygularını mizah yoluyla inkar etmeyi tercih eder. İğneleyici ve esprili kişiler olarak görünseler de benlik saygılarının düşük olduğu söylenilmektedir.

Kendini Geliştirici Mizah

Hayata mizahi bir açıdan bakmayı temsil eder. Ayrıca psikanalitik kuramda yer alan mizah yoluyla baş etme mekanizmasına karşılık gelebilmektedir.  Bu türün en temel özelliği olumsuz ve aşırı stresli anlarda bile mizahi bir bakış açısını koruyabilmektir. Bireyi yıpratabilecek olaylara karşı bir savunma mekanizması gibidir. Amaç bireyin olumlu hissetmesidir. 

Kaynaklar

Aylin Cengiz Akpınarlı. Savunma Mekanizmaları. (07.08.2022). http://aylinakpinarli.com/savunma-mekanizmalari/

Dr. Sabri Burhanoğlu. Mizah ve Ruh Sağlığı. (07.08.2022). https://www.sabriburhanoglu.com/mizah-ve-ruh-sagligi

Gönüllü Psikolog. Komik Bir Baş Etme Mekanizması: Mizah. (07.08.2022). https://gonullupsikolog.org/blog/komik-bir-bas-etme-mekanizmasi-mizah

Positive Psychology. Humor in Psychology: Coping and Laughing Your Woes Away. (07.08.2022). https://positivepsychology.com/humor-psychology/

Öne Çıkan Görsel: pinterest.com

Görsel 1: pinterest.com

Görsel 2: pinterest.com

Görsel 3: pinterest.com