Yeni Anı Oluşturulamaması: H. M. Vakası

Psikoloji biliminin ilerlemesi için hayvanlarda ve insanlarda birçok deney yapılmıştır. Bu deneylerin hepsi beynin görevlerini tanımlamak, canlının psikolojisini anlamak ve ortaya çıkan olaylarda canlının davranışlarını ve duygularını açıklamak için yapılmıştır. Birbirinden ilginç deneyler ortaya çıkmıştır.  Bazı deneyler ise istemsiz ortaya çıkan olaylar sonrasında gerçekleşir. Örneğin H. M. vakası.  

Henry G. Molaison 26 Şubat 1926’da Amerika’da dünyaya gelmiştir. H.M. 1935 yılında 9 yaşındayken bisiklet kazası geçirmiştir. Kaza sonucunda H. M.’nin hayatını yaşanılmaz hale getirecek olan epilepsi nöbetleri görülmeye başlamıştır. Epilepsi nöbetlerinin kazadan sonra mı yoksa genetik mi olduğu H. M. vakasında uzmanlarca çok tartışılmıştır çünkü H. M.’nin 3 kuzeninin de epilepsi nöbetleri geçirildiği bilinmektedir.  

H. M.’nin yaşı ilerledikçe epilepsi nöbetleri de artmaya başlamış ve hayatını güçleştirmiştir. Ailesi bu duruma daha fazla dayanamayarak çocuklarını Dr. Scoville’ye götürürler. Dr. Scoville psikiyatri hastalarında deneysel yöntemler uygulayan bir beyin cerrahıdır. Doktor H. M.’nin epilepsi nöbetlerinin kaynağının hipokampüs olduğunu ve çıkartıldığında nöbetlerin son bulacağını düşünür.  

Dr. Scoville H. M.’yi 1 Eylül 1953’te 27 yaşındayken ameliyata alır. Ameliyatta H. M.’nin amigdala, uncus, hipokampal girüs ve anrteriyer hipokampüsünün üçte ikisini çıkartır. Ameliyat epilepsi nöbetlerini büyük oranda azaltmıştır ama H. M.’de çok ağır düzeyde ileriye dönük amnezi ortaya çıkmıştır.  

İleriye dönük amnezi vakaları yeni anı oluşturamazlar. H. M. de artık yeni anı oluşturamamaya başlamış ve yaşadığı olayları dakikalar içerisinde unutur olmuştur. Örneğin Dr. Scoville konuşurken kafasını farklı bir yöne çevirdiğinde doktorun kim olduğunu, nerede olduğunu, ne hakkında konuştuklarını o an içerisinde unutuyordur. 

1955 yılında Dr. Scoville benzer vakalarla çalışan Dr. Wilder Penfield ve nöropsikolog Milner ile karşılaşır. H. M.’nin durumunu anlatır ve inceleme yapmalarını ister. Milner H. M. üzerinde yıllar süren çalışmalar yapar. Milner’ın uyguladığı psikolojik testlerde H. M.’deki bellek sorununun devam ettiği gözlemlenir. Yaşamından bahsedilmesi istendiğinde H. M. ameliyattan önceki hayatını anlatmıştır. Yani eski anılarını hatırladığını ama yeni anı oluşturamadığı gözlemlenmiştir.  

H. M. vakası bellek ve beyin hakkında birçok konuda bilgi edinmemizi sağlamıştır. Bu vakadaki önemli bilgilerden biri ise kısa süreli belleğin (KSB) hipokampüsle ilişkisi olmadığıdır. H. M.’nin kısa süreli belleği kuvvetliydi. Yapılan sayı ezberleme testinde kanıtlanmıştır. Ayrıca ezberlediği sayının 10 dakika aklında tutulması istenmiş ve bunu başarmıştır. Bu test bize KSB’de bilgi tutma süresinin uzatabildiğini de göstermiştir.  

Bu vakada yeni anı oluşturamamasının temel sebebinin KSB’deki bilginin uzun süreli belleğe (USB) aktarılamadığı olarak belirtilmiştir. Çünkü H. M. eski anılarını hatırlıyor ve anlatıyordu bu da USB’den bilgi çağırabildiğinin kanıtıydı. Buradan yola çıkarak KSB’deki bilginin USB’ye aktarılıp depolanmasında hipokampüsün etkili olduğu çıkarımı yapıldı.  

H. M.’nin bellek problemi vardı ancak soyut düşünme, algılama, konuşma ve akıl yürütme becerilerinde hiçbir sorun yoktur. Ayrıca yapılan deneylerde bazı bellek işlevlerinin de korunduğu gözlemlenmiştir. Uygulanan işlemsel bellek testlerinden başarıyla geçmiş ve motor becerisine dayanan bir işte çalışmaya bile başlamıştır. İşe gittiğinde her sabah ne iş yaptığını unutsa da başladığında kendisi de bu işi ne kadar hızlı yaptığını görünce şaşırmıştır.  

Henry G. Molaison 2 Aralık 2008’de solunum yetmezliği nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Yaşadığı 55 yıl boyunca hiç anı biriktirememiştir. Kendisi hep 27 yaşında kalmıştır. Onunla test yapan kişileri, bulunduğu mekanları ve yaşadığı olayları belleğinde hipokampüsünün belli oranda çıkarıldığı için belleğinde depolayamamıştır. Bu nedenle yeni anılar oluşturamamıştır.  

Kaynaklar

Bir nörobilim efsanesi: H.M. (2013). Nöropsikoloji Derneği. Erişim Adresi: https://noropsikoloji.org/bir-norobilim-efsanesi-h-m/

Eckoba, E. (2009). ‘H.M.: A Legacy in Neuroscience’, Msurj. 4(1):9-10.

Erdoğan, S. (2010). İleriye Dönük Bellek Bozuklukları, Psikayatride Güncel Yaklaşımlar, 2(2):174-189.

Öne Çıkan Görsel: tabella.org