Sıçanlar Üzerindeki Anksiyete Testleri

Kaygı, günlük yaşamımızda pek çok alanda bizlerle birliktedir. Bir noktada günlük sorunlarla baş edebilmemiz için hazırlıklı olmamızı, tehlikeli bir durumda karar verme mekanizmamızın harekete geçmesini sağlar. Bazen hissedilen kaygı, aslında kaygı yaratan durumun sebep olabileceğinden daha yoğun ve uzun süreli bir hale gelebilir. Anksiyete bir bozukluk halini aldığında günlük hayatı zorlaştırmaya başlar. Bilinen belirgin bir sebebi olmayan anksiyete bozukluğunu beyin yapısı, genetik ve çevresel faktörler etkiler. Belirgin bir sebebi olmadığı için yapılan araştırmalar hala devam etmektedir. Bu araştırmalardan birisi de sıçanlar üzerinde yapılan anksiyete testleridir.

1.Açık Alan Testleri:

Açık alan testi, yuvarlak, kare veya dikdörtgen bir alanda sıçanın kaçışını engelleyen duvarlara yakın bir yere ya da merkeze bırakılıp günün değişik saatlerinde hareketlerinin gözlendiği bir testtir. Bu modelde kullanılan test alanlarının yanısıra, aydınlatma seviyeleri, kullanılan aydınlatma çeşitleri hatta alanın aydınlatılan yerleri de farklı olabilir. Ayrıca alanda platform, kolon, tünel gibi bölümler de yer alabilir. Bu düzenekte duvarlara yakın alanlar sıçan için korumalı, güvenli alanlarken, merkezi alan sıçan için anksiyojenik etki yaratmaktadır.

2. Zorunlu Yüzme Testleri:

Morris’in su tankı olarak da bilinen Porsolt’un zorunlu yüzme testi, sıklıkla depresyon ve anksiyete araştırmalarında, antidepresanların etkinliğini araştırmada kullanılmaktadır. Deneylerin ilk aşamalarında sıçanların kaçmak için kullanabilecekleri platform, deney düzeneğinde yer alırken, anksiyetenin değerlendirileceği deneyler sırasında platform deney düzeneğinden çıkarılmaktadır. Onar dakikalık periyotlarda gerçekleştirilen deneylerde sıçanların ortamdan kurtulmak için çabalamaktan vazgeçip tamamen hareketsizleştiği süre skorlanmaktadır. Deneylerde sıçanın ortamdan kurtulmak için platformu bulma çabasından kısa süre içinde vazgeçmesi anksiyetedeki artış ile doğru orantılı olarak artmaktadır.

3. Ödül-Ceza Sistemine Dayalı Çatışma Testleri:

Çatışma testleri genellikle potansiyel anksiyolitik ajanların etkilerini araştırmada kullanılmaktadır.Çatışma testleri önce cezasız sonra cezalı ödüllendirme bölümlerinden oluşmaktadır. Ödül olarak yiyecek ve/veya su kullanılmaktadır.

4. Yükseltilmiş Labirent Testleri:

Sıçanların bilmedikleri çevreyi tanıma davranışları sırasında alanın yükseltilmiş olması anksiyeteyi arttırıcı bir etkendir. Yükseltilmiş labirent deneylerinde sıçanlar genellikle yüzü açık olan kollardan birine bakar şekilde alanın merkezine doğru bırakılırlar. Sıçanın açık kolu görecek şekilde labirent üzerine yerleştirilmesinin nedeni, sıçanların doğuştan açık ve yüksek yerlerden korkuyor olmalarıdır. Anksiyeteye işaret eden davranış değerlendirmeleri; kapalı kol üzerinde geçen zamanın uzaması, donakalma süresindeki artış, açık kola giriş sayısındaki azalma, merkezi alanda gezinme süresindeki azalma ve iki ayağı üzerinde kalkıp havayı koklama sayısındaki ve süresindeki artışlardır.

5. Kronik Hafif Stres Testleri:

Sıçanların tekrarlayan şekilde çeşitli ve hafif stresörlere maruz bırakılması üzerine kurulu bu modellerde; kafeslerine eğim verilmesi, kafeslerin sarsılması, kafeslerin altlık malzemelerinin ıslatılması, sosyal ortamlarından izole edilmeleri, gece/gündüz sikluslarının ters döndürülmesi gibi stresörler dönüşümlü olarak uygulanmaktadır. Aç bırakıldıktan sonra dönüşümlü uygulanan stresörler ile karşılaşan sıçanların kafeslerine geri alındıktan sonra anksiyetedeki artışa paralel olarak yeme-içme ve hareketlerinde azalma meydana geldiği belirlenmiştir.

6. Sosyal Etkileşim Testleri:

Sosyal etkileşim testinde sıçanlar ya gruplarından izole edilmektedirler ya da çok daha kalabalık ve büyük (agorafobi) kafeslere alınmaktadırlar. Gruplar halinde izole edilen sıçanlarda hiyerarşik bir yapı oluşmaktadır. Gruplar arasında baskın karakteri sergileyemeyen sıçanlarda anksiyete benzeri davranışlar görülmeye başlamaktadır. Anksiyetenin etkisi ile sıçanın hareket ve oyun davranışlarında, yeme-içmede ve sosyal etkileşimde azalma görülmektedir.

7. Saldırgan Hayvana ya da Saldırgan Hayvan ile İlgili İpuçlarına (koku, tüy, ses vb) Maruz Bırakma Testleri:

Stres temelli anksiyete oluşturmada kullanılan saldırgan hayvanın kendisinin ya da saldırgan hayvana ait koku, tüy, idrar, ses vb ipuçlarının kullanıldığı modeldir. Bu modelde sıçan arada bir ayırıcı bölmenin yer aldığı test düzeneğinde saldırgan hayvanın kendisi ile direkt olarak karşılaştırılmaktadır. Türünü tehdit eden saldırgan hayvan ile karşılaşan sıçan kendini koruma amaçlı donakalma hareketi göstermektedir.

8. Olfaktor Bulbebktomi Testi:

Sıçanlar için koku alma temel duyu modalitesi olduğundan, olfakter bulbuslarının (koku soğancığı) bilateral olarak alınması ile depresyon yaratılmaktadır. Bu modelin kullanıldığı antidepresan aktivite değerlendirme çalışmalarında, sıçanların açık alandaki davranışlarında hiperaktivite azalması kaydedilmiştir.

9. Kuyruktan Asma Testi:

Sıçanların kuyruklarından havaya asıldığı bir modeldir. Bu modelle de antidepresanların etkinliği değerlendirilmektedir. Bu testte sıçanın hareketsiz kalıncaya kadar geçirdiği süre ölçülmektedir.

10. Ultrasonik Vokalizasyon Testi:

Bu model, korku ve benzeri emosyonel durumların anksiyeteden ayırt edilmesinde kullanılmaktadır. Farklı uyaranların (bir tehlike sinyali ardından kuyruktan elektrik şoku verilmesi gibi) oluşturduğu etkiler sıçanın çıkardığı ultrasonik seslerin frekans aralıkları ile karşılaştırılmaktadır. Düşük frekanslardaki sesler sıçanın kaçınılması gereken uyaran ile karşılaştığında, yüksek frekanstaki sesler ise sıçan oyun oynarken ya da mutlu olduğu zamanlarda ortaya çıkmaktadır.

Kaynaklar:

Aykaç, A. , Süer, K. & Taşkıran, C. (2015). Anksiyete araştırmalarında kullanılan sıçan davranış modelleri . Marmara Medical Journal , 28 (1) , 1-7 . DOI: 10.5472/MMJ.2015.03661.1